برنامه معماری شرقی میراث جهانی- عکس از یونسکو
مقدمه
بسیاری از کشورهای جهان همواره تلاش داشته اند میراث فرهنگی را که از نیاکان و گذشتگان برای آنها به جا مانده حفظ کنند. اما در اینجا این پرسش مطرح میشود که میراث فرهنگی چیست و آنرا چگونه تعریف کرده اند. بر اساس دانشنامه ویکیپیدیای آزاد تعریف میراث فرهنگی به قرار زیر است: “میراث فرهنگی به کلیهٔ آثار باقیمانده از گذشتگان گفته میشود که دارای ارزش فرهنگی باشد. این آثار می‌تواند دربرگیرندهٔ آثار ملموس (مانند بناهای باستانی) یا آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه) باشد که امروزه در حفظ آن برای آیندگان می‌کوشند. میراث فرهنگی منحصربه فرد، غیر قابل جایگزینی و در میان نسل‌ها از ارزش و احترام برخوردار است. چیزهای کوچکتر ازجمله آثار هنری و دیگر شاهکارهای فرهنگی در موزه‌ها و گالری‌های هنری گردآوری می‌شوند در حالی که برخی دیگر همچون بناهای باستانی در مجموع یک میراث فرهنگی شناخته میشود.”
ضرورت حفظ آثار فرهنگی
گفته میشود که انسانها معمولا برای انجام کارهای بزرگ دلایلی نیرومند و منطقی دارند و تلاش میکنند از فعالیتهای خود نتایجی مطلوب و مثبت بدست بیاورند. دست اندرکاران حفظ میراث فرهنگی بهتر از هر کسی میدانند که برای حفظ آثار ارزشمند باقیمانده از نسلهای گذشته و نیاکان ما- استفاده از برنامه ریزی های دقیق علمی و دانش امروزی از ضرورتی صد چندان برخوردار خواهد بود. در این راستا جا دارد گوشه هایی از سخنان یکی از مسولان را در این حوزه مهم بررسی کنیم. چندی پیش ریچارد کیورین، معاون وزیر در امور تاریخ، هنر و فرهنگ در مؤسسۀ اسمیتسونین واقع در واشنگتن، در مورد حفظ میراث فرهنگی، با دفتر برنامه های اطلاعات بین المللی وابسته به وزارت امور خارجه به گفتگو نشسته بود. گفتنی است، کیورین سرپرستی تعداد زیادی از موزه ها را بر عهده دارد، از جمله موزۀ هیرشورن، موزۀ ملی هنر آفریقا، موزۀ ملی تاریخ آمریکا، موزۀ ملی سرخپوستان آمریکا، مرکز لاتینی اسمیتسونین، و برنامۀ آسیایی پاسیفیک- آمریکایی اسمیتسونین.
این کارشناس حرفه ای امور مردم شناسی و تاریخ در پاسخ به این پرسش که شما فرهنگ را چگونه تعریف می کنید و اینکه اهمیت نقش ابالات متحده در حفظ فرهنگ جهانی چیست اینگونه پاسخ داد: “من به عنوان مردم شناس حرفه ای که در بسیاری از کشورهای جهان کار کرده ام، از این که نمایندگی نه تنها فرهنگ ایالات متحده، بلکه فرهنگ بسیاری از مردمان در مناطق مختلف جهان را به عهده دارم، احساس غرور می کنم. به نظر من فرهنگ، روش زندگی است و برمبنای چیزهایی قرار دارد که برایمان مهم است، یعنی ارزش ها و باورهایی که به زندگی معنا می بخشند. فرهنگ از طریق رقص و موسیقی، معماری، ادبیات، آرمان ها و آروز ها، از طریق مذهب، و صنعت و هنر به نمایش در می آید. اهمیت فرهنگ در این است که از هویت ما در ارتباط با سایر انسان ها، همسایگان، و دیگر مردمان جهان، تعریف خاصی به دست می دهد. ما قابلیت زیادی در فراگیری فرهنگ یک دیگر داریم، همان طور که زبان های مختلف را یاد می گیریم. با این گفته، باید بدانیم که ما به زبان های بسیار متفاوتی صحبت می کنیم- حدود 6000 زبان در حال حاضر روی کرۀ زمین جود دارد. و همان طور که می دانیم، جهان کوچک تر شده است. به همین جهت، فرهنگ های مختلف در ارتباط روزمره با یک دیگر به سر می برند. ضرورت دارد که ما، به عنوان شهروندان جهان، یک دیگر را درک کنیم. شاید نیازی نباشد که به زبان یکدیگر صحبت کنیم، غذا های یکدیگر را بخوریم یا ترانه های هم را بخوانیم، اما باید آن ها را مزه مزه و تجربه کنیم. فکر می کنم به عنوان موجودات انسانی، این تجربه به ما غنای بیشتری می بخشد و قدرت درک ما را نسبت به یک دیگر افزایش می دهد.”
آموزش بهترین شیوه های مُدرن مدیریت میراث فرهنگی- عکس از یونسکو
همکاری های بین المللی در راستای حفظ میراث فرهنگی جهان
در این زمینه برخی از کشورها در سطح ملی تلاش های زیادی انجام داده اند. اما شوربختانه برخی دیگر از کشورهای جهان از دانش و یا امکانات کافی برای شناسایی یا حفظ آثار ارزشمند فرهنگی برخوردار نیستند. در اینجا نقش نهادهای تخصصی بین المللی برجسته میشود. سازمان آموزشی، علمی، و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در این زمینه مسولیتهای بسیار مهم و ارزشمندی را بر عهده گرفته است. این نهاد بین المللی تلاش تلاش می کند تا “میراث فرهنگی و طبیعی را در سراسر جهان که دارای ارزش چشمگیری برای بشریت هستند شناسایی کرده و از آنها محافظت و نگهداری نماید. این تلاش ها در چهارچوب پیمان بین المللی تحت عنوان پیمان محافظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان صورت می گیرد. این پیمان در سال 1972 توسط یونسکو به تصویب رسید و در حال حاضر 186 کشور جهان عضو آنهستند.”
برنامه جهانی حفظ میراث فرهنگی تلاش دارد مفهوم حقیقی میراث جهانی را به عنوان آثاری ارزشمند، استثنایی، و غیر قابل جایگزینی در افکار عمومی جا بیندازد. سایت ها و آثار میراث جهانی بدون در نظر گرفتن خاکی که بر روی آنها قرار گرفته متعلق به همه مردم جهان است. نهاد آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) به دنبال تشویق شناسایی، حفاظت و نگهداری از میراث فرهنگی و طبیعی در سراسر جهان است. این هدف در چارچوب یک پیمان بین المللی به نام کنوانسیون مربوط به حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان توسط یونسکو در سال 1972 به تصویب رسید. میراث فرهنگی یادگار گذشتگان ماست که همه به گونه ای در حال حاضر با آن زندگی می کنیم و این میراث توسط ما به آیندگان منتقل خواهد. میراث فرهنگی و طبیعی جهان بشری منابع غیر قابل جایگزینی از زندگی و الهام هستند که در صورت نابودی هرگز امکان باز آفرینی دقیق آن برای ما وجود نخواهد داشت. به همین منظور ماموریت میراث جهانی یونسکو از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
مرکز میراث فرهنگی یوسنکو در میامی- فلوردیا- عکس از یونسکو
سر فصل های مهم این این ماموریت به شرح زیر است:
• تشویق کشورها به امضای کنوانسیون میراث جهانی به منظور کسب اطمینان از حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی خود؛
• تشویق کشورهای عضو کنوانسیون به معرفی سایت های فرهنگی در قلمرو ملی خود برای گنجاندن در فهرست میراث جهانی؛
• تشویق کشورهای عضو به ایجاد برنامه های مدیریت و راه اندازی سامانه هایی که بتواند از وضعیت حفاظت از سایت های میراث جهانی گزارشی دقیق ارائه بدهد؛
• کمک به کشورهای عضو به منظور حفاظت ویژه از میراث جهانی بوسبله ارائه کمک های فنی و آموزش حرفه ای؛
• ارائه کمک های اضطراری به سایت های میراث جهانی که در معرض خطر فوری قرار دارند؛
• کمک به فعالیت ها و (کمپین های) آگاهی رسانی عمومی کشورهای عضو برای حفاظت از میراث جهانی؛
• تشویق مشارکت مردم محلی در حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی خود؛
• تشویق همکاری های بین المللی برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی که به همه ما تعلق دارد.
در پایان این نوشتار کوتاه لازم است مختصراً به فعالیت ها و قوانین جاری که در ایالات متحده آمریکا به منظور حفظ میراث فرهنگی و طبیعی اتخاذ شده اشاره ای بشود. پتی گرستنبلیت، پروفسور نامدار، محقق و مدیر كانون هنر، موزه و حقوق میراث فرهنگی در دانشكده حقوق دانشگاه دو پال در نوشته خود با عنوان “قوانین حفاظتی ایالات متحده” چنین نوشته است: “ایالات متحده دارای مجموعه قوانین گسترده ای است كه از حقوق به وجود آورندگان آثار فرهنگی و فكری، و از آثار عینی مانند پیكرتراشی و معماری تا محصولات غیر عینی و تخیلی همچون رقص و موسیقی دفاع می كنند. این قوانین همچنین چارچوبی برای حفظ این آثار به سود نسل های آینده فراهم می آورد.” مصوبه 1906 آثار باستانی، سیستم خدمات پارك ملی، مصوبه حفاظت تاریخی ملی سال1966 ، مصوبه حفظ ذخایر باستان شناسی در سال 1979 از جمله اقدامات قانونی است که ایالات متحده آمریکا به منظور حفاظت از میراث فرهنگی خود تدوین و اجرا کرده است.
سایت میراث فرهنگی باکچون هانوک در کره جنوبی- عکس از ون اورس- یونسکو
منابع:
- میراث فرهنگی نامحسوس: http://goo.gl/qGaVF1
- پیرامون یونسکو و حفظ میراث فرهنگی: http://goo.gl/szqwqb
- یونسکو و حفظ میراث فرهنگی: http://goo.gl/Yf9U5b
- در باره این شماره: http://goo.gl/l2cDQm
- آمریکا به سه طرح حفظ میراث فرهنگی جایزه میدهد: http://goo.gl/VWPhTY
- قوانین حفاظتی آمریکا: http://goo.gl/TIApzV
- صندوق سفیران آمریکا برای حفاظت از میراث فرهنگی: http://goo.gl/CChpIz
- صندوق جهانی آثار تاریخی: http://goo.gl/D5W4pG
- گزارشی در باره صندوق سفیران فرهنگی: http://goo.gl/ovtVtv
- کمک آمریکا برای محافظت فرهنگی از بابل باستانی: http://goo.gl/IziVVr
- پاسداری از فرهنگ جهانی ضرورتی فزاینده: http://goo.gl/8cL6L0
- چند زبانه بودن: http://goo.gl/dH7mEd
- میراث فرهنگی- دانشنامه ویکیپیدیا: http://goo.gl/LHBr3D
- متن کنوانسیون 1972 یونسکو در زمینه نگهداری از میراث طبیعی و فرهنگی جهان به انگلیسی: http://goo.gl/m2O93V
- در باره میراث فرهنگی جهان سایت یونسکو: http://goo.gl/PsSv5W
